Thủ tướng vừa có công điện chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ triển khai hình thức điện tử không dừng (ETC). Hiệp hội các nhà đầu tư hạ tầng giao thông Việt Nam (VARSI) cho rằng, việc này rất kịp thời, đúng lúc để thúc đẩy ETC nhanh hơn nữa trong thời gian tới.

Theo đó, công điện Thủ tướng nêu, tuy thời gian qua Bộ Giao thông vận tải (GTVT) và các bộ ngành, địa phương đã tích cực triển khai ETC, có đạt được kết quả bước đầu nhưng còn chậm. Do đó, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương hơn nữa, bảo đảm trước ngày 31/12/2019 chuyển sang thu phí ETC ở tất cả các trạm thu phí trên toàn quốc.

Trước đó, ngày 8/7/2019, tại Tổng cục Đường bộ VN, Bộ GTVT và một số nhà đầu tư BOTđã có cuộc làm việc về những nội dung còn khúc mắc, chưa thoả thuận được để ký phụ lục hợp đồng về ETC.

Tiếp đó, ngày 10/7, Bộ GTVT đã thoả thuận được một số nội dung với nhà đầu tư BOT Phước Tượng – Phú Gia và hai bên đã ký biên bản thoả thuận về việc sẽ điều chỉnh một số nội dung còn bất hợp lý trong triển khai ETC.

Các bất cập trong việc triển khai ETC

Về chủ trương thu phí không dừng, ông Phạm Quốc Vượng – Tổng giám đốc BOT Phước tượng – Phú Gia (thuộc BOT Bắc Hải Vân), bày tỏ: "Thu phí không dừng là chủ trương đúng đắn của chính phủ, chúng tôi rất ủng hộ. Việc hiện đại hóa công nghệ thu phí sẽ tạo thuận lợi cho các phương tiện tiết kiệm thời gian, chi phí, đặc biệt là đảm bảo an ninh trật tự và tránh nguy cơ xảy ra ùn tắc giao thông tại khu vực các trạm thu phí".

Ông Nguyễn Văn Ngợi – Công ty cổ phần đầu tư xây dựng 194, một nhà đầu tư BOT cũng cho biết thực tế tất cả các trạm trên QL1 đều đã lắp đặt và vận hành tối thiểu 2 làn tự động hơn 01 năm qua. Theo ông, điều đó thể hiện việc ủng hộ chủ trương của Chính phủ của các nhà đầu tư BOT.

Tuy nhiên, trong công văn ngày 5/7/2019 do Tổng cục Đường bộ phát hành, có nêu về việc yêu cầu 4 trạm BOT "phải dừng thu phí" nếu không lắp đặt làn thu phí ETC (trong đó có trạm BOT Cam Thịnh của công ty 194), ông Ngợi phản ứng: “Việc Tổng cục đường bộ ra thông báo lập lờ làm lãnh đạo Bộ GTVT hiểu chưa đúng, dư luận hiểu sai đã gây bất lợi cho nhà đầu tư BOT và cả bất lợi cho chủ trương huy động đầu tư theo hình thức PPP của Nhà nước”.

Theo ông Phạm Quốc Vượng, việc triển khai hệ thống ETC thời gian qua của Bộ GTVT bộc lộ nhiều bất cập, có nhiều điểm trái luật và trái với các quy định của Hợp đồng BOT, Hợp đồng tín dụng, Hợp đồng thế chấp giữa Doanh nghiệp dự án/Nhà đầu tư và các bên có liên quan.

Chẳng hạn, đó là việc Bộ GTVT đã ký hợp đồng BOO1 với nhà cung cấp dịch vụ ETC (là liên danh VETC) tại 34 dự án BOT nhưng không thương thảo với nhà đầu tư BOT, sau đó đưa ra các điều kiện để yêu cầu các nhà đầu tư BOT ký HĐ với VETC.

Mặt khác, Bộ GTVT còn áp đặt tỷ lệ chi phí mà Nhà đầu tư BOT phải trích cho Nhà cung cấp dịch vụ ETC (VETC). Việc này này lẽ ra do hai nhà đầu tư tự thoả thuận, đàm phán trên cơ sở sử dụng dịch vụ của nhau.

Việc Bộ GTVT tham gia vào quan hệ này là điều rất đáng ngạc nhiên và tại cuộc làm việc ngày 8/7 tại Tổng cục đường bộ, ông Lưu Xuân Thuỷ - Phó Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả đã phải đặt câu hỏi: "Tại sao Bộ GTVT lại đi đàm phán thay cho doanh nghiệp?".

Ông Đặng Đại, phó Chủ tịch kiên Tổng thư ký hiệp hội nhìn nhận ở một góc độ khác: “Ứng dụng công nghệ trong thu phí còn là để giảm chi phí cho người dân, dân nghiệp. Tuy nhiên việc ứng dụng ETC lại làm phát sinh thêm chi phí, như: Ở trạm BOT Cam Thịnh (Khánh Hoà) tăng thêm 369 tỉ đồng, tăng thời gian thu phí thêm 1 năm 7 tháng. Ứng dụng công nghệ kiểu gì mà xã hội lại phải cõng thêm chí phí như thế này?”.

Theo ông Đại, các cơ quan Kiểm toán nhà nước, Ngân hàng cần phải vào cuộc để làm rõ chi phí đầu tư, phương án thu hồi vốn và cả sự vận hành của cả nhà đầu tư BOT và ETC càng sớm càng tốt.

Một bất cập khác là quyền thu phí trước đây của nhà đầu tư BOT đã được Bộ GTVT chấp thuận để các Ngân hàng cho vay vốn. Nay, Bộ GTVT yêu cầu bàn giao trạm thu phí cho Nhà cung cấp dịch vụ ETC sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính pháp lý của hợp đồng thế chấp.

Các kiến nghị của Varsi

Để sớm tháo gỡ và và đẩy nhanh công tác thu phí tự động không dừng theo lộ trình Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu, PGS-TS Trần Chủng – Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam kiến nghị: Đề nghị Bộ GTVT tuân thủ đúng lộ trình triển khai hệ thống thu phí không dừng bằng cách yêu cầu các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (một bên trong hợp đồng BOT) phải ký phụ lục hợp đồng với các nhà đầu tư BOT trước khi ký hợp đồng với nhà cung cấp dich vụ ETC.

Về phần các nhà đầu tư BOT cần nghiên cứu kỹ các điều khoản mà nhà cung cấp dịch vụ ETC được áp dụng trong hình thức BOO (Xây dựng – Sở hữu – Vận hành) các trạm thu phí không dừng để có cơ sở đàm phán ký kết phụ lục hợp đồng trước khi ký kết hợp đồng với nhà cung cấp dịch vụ ETC. Trong đó, cần nêu được các rủi ro và yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm xử lý.

Ngân hàng Nhà nước cần yêu cầu các Ngân hàng tài trợ vốn cho dịch vụ ETC các Dự án BOT, có ý kiến về việc Bộ GTVT yêu cầu bàn giao trạm thu phí và áp đặt mức tính chi phí ETC để không ảnh hưởng đến tính pháp lý và phương án tín dụng đã ký kết giữa Ngân hàng tài trợ vốn và nhà đầu tư BOT.

Công điện số 849/TTg-CN của Thủ tướng nêu: rà soát , đề xuất sửa đổi, bổ sung Quyết định số 07/2017/QĐ-TTg ngày 27/3/2017 về thu phí sử dụng đường bộ ETC, bảo đảm phù hợp với yêu cầu trong tình hình mới. Một trong số những yêu cầu các nhà đầu tư đòi sửa đổi, là điều 22 vì họ cho rằng “đây là điều bất hợp lý”.

Điều 22 quy định về Lộ trình bàn giao việc quản lý, vận hành trạm thu phí: Chậm nhất đến ngày 31/12/2018, nhà đầu tư BOT phải bàn giao toàn bộ các trạm thu phí đang vận hành cho nhà cung cấp dịch vụ ETC; với các trạm BOT xây dựng sau ngày 1/1/2019, nhà đầu tư BOT phải bàn giao toàn bộ việc quản lý, vận hành cho nhà cung cấp dịch vụ ETC sau khi đưa vào vận hành trạm.

Với nội dung điều 22, thì nhà đầu tư BOT sau khi bỏ tiền đầu tư, xây dựng thì buộc phải chuyển giao quyền thu phí cho nhà cung cấp dịch vụ thu phí không dừng